Niedobory makro- i mikroelementów w akwariach z roślinami

Makroelementy

Azot

Występowanie:  jony NO3- NH4+

Znaczenie:

• składnik wszystkich aminokwasów i kwasów nukleinowych
• budulec cytokinin, fitochromu
• składnik koenzymów

Niedobór:

• występuje bardzo rzadko w akwarium z rybami
• objawiaa się głównie zahamowaniem wzrostu
• pojawiają się jasne plamy chlorotyczne szczególnie w starszych liściach
• zauważamy czerwienienie łodyg (wzmożona produkcja barwników nie zawierających azotu takich jak antocyjany)
• obserwujemy słabe rozkrzewianie się roślin
• obserwujemy wydłużanie sie korzeni przy ograniczeniu ich ogolnej masy

Fosfor 

Występowanie:  H2PO4-, HPO42-

Znaczenie:

• jest składnikiem podstawowych związków organicznych (kwasów nukleinowych, fosfatydów)
• występuje jako fosfor organiczny i nieorganiczny
• magazynuje i oddaje energię chemiczną (ATP)
• buduje fosfolipidy w błonach komórkowych
• buduje fosfatydylocholinę, którazapewnia włąsciwą przepuszczalność i płynność błon

Niedobór:

• po spodniej części liści zabarwienie purpurowe (przy względnie ciemnozielonej barwie liści)
• wyraźnie słabszy wzrost

Potas

• aktywator kilkudziesięciu enzymów
• pełni rolę substancji osmotycznie czynnych
• jest czynnikiem regulującym stopien otwarcia aparatów szparkowych u form emersyjnych

• objawia się żółknieniem, brunatnieniem i w końcu zamieraniem liści
• występują chlorozy lub nawet plamy nekrotyczne (w środku blaszki i na krawędziach liści)
• wykazana jest silna redukcja organów spichrzowych

Siarka

• składnik wielu istonych białek (jako aminokwasy: cystyna, cysteina, metionina)
• składnik koenzymu A

• najpierw chorują najmłodsze liście
• objawy podobne do objawów niedoboru azotu)
• występuje chloroza całych liści
• więdnięcie liści części wynurzonych
• żółkniecie nerwów liściowych, żyłkowanie może mieć zabarwienie purpurowe
• czerwonawe plamy na blaszkach liściowych

Wapń

• wraz z pektynami i hemicelulozą jest budulcem ściany komórkowej
• ma duże znaczenie jako komponent błon plazmatycznych
• jest wtórnym przekaźnikiem informacji (łączy sie z kalmoduliną)
• kofaktor amylaz, lipaz

• zahamowanie wzrostugłównie wierzchołkowego
• nietypowe plamy chlorotyczne
• niedobory powodują wypływ elektrolitów przez korzenie - tzw. śluzowacenie korzeni

Magnez

• składnik chlorofilu
• jego jony aktywują enzym H+ATPazę i RUBISCO (enzym odpowiedzialny za wykorzystanie dwutlenku węgla). Rubisco jest białkiem, które stanowi około 50% wszystkich białek występujących w liściach roślin
• bierze udział w przenoszeniu reszt fosforanowych

• jasne plamy chlorotyczne przechodzące w ciemne nekrozy
• nietypowe chlorozy pojawiające sie między żyłkami liści (żyłki pozostają żywozielone)

Mikroelementy

Żelazo

• jest najważniejszym mikroelementem u roślin akwariowych, zapotrzebowanie na niego przekracza wielokrotnie pozostałe pierwiastki śladowe
• bierze udział w syntezie chlorofilu (sam bezpośrednio nie wchodzi w jego skład)
• wchodzi w skład enzymów oddechowych (cytochromy, oksydaza cytochromowa, katalaza, peroksydaza)
• ma znaczny udział w procesie dysymilacji ze względu na właściowość zmiany stopnia utlenienia (z +2 na +3), w wyniku czego tworza się układy oksydoredukcyjne.

• chlorozy młodych liści
• brązowe plamy na liściach

Bor

• ma zdolność neutralizowania szkodliwości nadmiaru wapnia
• przyspiesza transport asymilatów przez ciało rośliny
• odgrywa rolę przy wykształacaniu się elementów płciwych - ułatwia wzrost łagiewek pyłkowych (duże ilości tego pierwiastka znajdują się w kwiatach a w szczególności w ziarnach pyłku)

Stront, Bar

• są pod względem chemicznym analogami wapnia
• są pierwiastkami deficytowymi i są szkodliwymi składnikami wody
• stront występuje w większej ilości od baru i jest dobrze przyswajalny przez roślinność kwiatową
• bar jest lepiej rozpuszczalny w środowisku kwaśnym i wpływa na przebieg fotosyntezy (przekształcanie i przemieszczanie węglowodanów i fosforu).
• uszkodzenia roślin przez bar mogą wystąpić przy koncentracjach rzędu 0,5 mg/l

Mangan

• brak tego pierwiastka w wodzie wywołuje podatność chlorofilu na rozpad pod wpływem zbyt intensywnego światła
• jest fizjologicznym utleniczem - aktywuje kilka enzymów związanych z rozpadem węglowodanów i bierze wraz z żelazem udział w redukcji azotanów (jego działanie jest zależne od obecności żelaza) - jest antagonistą wapnia
• jego nadmiar może unieczynnić żelazo
• w liściach występuje wraz z żelazem w stosunku ilościowym 1:2

Kobalt

• dostaje się do wód i gleby przeważnie w postaci Co(HCO3)2, ożliwa jest także jego migracja z substancjami humusowymi.
• w środowisku alkalicznym łatwo się utlenia i często wytrąca się z wody wraz z magnezem
• jego przyswajalność zwiększa się wraz ze wzrostem w wodzie wolnego CO2

Molibden

• bierze udział w asymilacji azotu atmosferycznego przez mikroorganizmy oraz azotanów przez rośłiny wyższe (czynnik w procesie redukcji azotanów, względnie azotu cząsteczkowego)
• jego działanie, podobnie jak działanie manganu jest uzaleznione od obecności żelaza
• jest fizjologicznym reduktorem

Miedź

• przechodzi do wody łatwiej w kwaśnym środowisku
• występuje w przedziale wartości -10 milig Cu/l)
• najłatwiej rozpuszczają się związki miedzi dwuwartościowej
• niedobór tego pierwiastka może występować w wodach na torfach
• jest składnikiem enzymów utleniających (m.in. oksydaz fenolowych) i bierze udział w fotosyntezie (plastocyjanina w łańcuchu elektronowym)
• niedobór miedzi zmniejsza u roślin oddychanie
• w podwyższonych stężeniach działa szkodliwie na ryby, mięczaki i glony oraz bakterie - jej toksyczne działanie zależy od twardości wody
• nie jest jednak skutecznym środkiem na glony gdyż potrafią one w miarę szybko dostosować podwyższonych stężeń Cu

• moga pojawić się niebieskozielone plamy
• roślina ma problemy z fotooddychaniem

Cynk

• jest mało ruchliwy, występuje w postaci mało rozpuszczalnego węglanu ZnCO3
• występuje przeważnie w ilości n*10-5 g/l
• uczestniczy w przemianie węglowodanów i białka - jest niezbędny do normalnego metabolizmu białkowego - regulacja ekspresji genow <palce cynkowe>, wchodzi też w skład enzymów fotosyntetycznych
• jest istotnym składnikiem anhydrazy węglanowej, enzymu katalizującego dwukierunkową reakcję H₂0 + CO₂ -> H2CO3
• w wyższych stężeniach działa trująco na ryby, na glony oddziałuje ujemnie już przy stężeniu 0,1 mg Zn/l, oddziaływanie na ryby występuje już przy około 0,4mg Zn/l

• przy niedostatku w roślinie nie powstaje tryptofan a więc nie wytwarza się także auksyna (istotny hormon roślinny).
• zahamowanie wzrostu międzywęźli (wzrost wydłużeniowy)
• redukcja powierzchni blaszek liściowych (dezintegracja rRNA)

Nikiel

• ma podobne właściwości chemiczne do kobaltu i żelaza dwuwartościowego
• występuje przeważnie w ilości n*10-6 g/l
• ma pewien toksyczny wpływ na ryby, stężenie 10mg/l jest dla nich śmiertelne