Nawożenie roślin - Część 1

Jak wszystkie żywe organizmy, rośliny potrzebują wielu substancji dla zapewnienia wzrostu. (patrz tabela poniżej - "Minerały niezbędne dla optymalnego wzrostu").

Niektóre z nich zwane makroelementami są wymagane w raczej dużych ilościach, podczas gdy inne zwane mikroelementami lub pierwiastkami śladowymi , chociaż również niezbędne są wymagane w znacznie mniejszych ilościach.

Niektóre z tych składników pokarmowych są obficie dostępne w przeciętnym akwarium podczas gdy inne nie. Prawo minimum Leibig�a odnosi się do nich wszystkich: wzrost roślin będzie ograniczony przez składnik najmniej dostępny. Celem hodowcy roślin jest zapewnienie wszystkich składników pokarmowych w odpowiednich ilościach dla dobrego wzrostu roślin i uniknięcie nadmiernych ilości poszczególnych składników, które mogą być toksyczne lub powodować problemy z glonami.
 
Ilość składników pokarmowych jest ściśle powiązana z ilością światła w akwarium. Zbiornik z oświetleniem słabym do średniego może otrzymywać dostateczną ilość składników pokarmowych dostarczanych poprzez podmiany wody i pokarm dla ryb. Zbiornik silnie oświetlony z pewnością będzie potrzebował nawożenia przynajmniej kilkoma składnikami.
 
Rośliny potrafią przemieszczać niektóre składniki pokarmowe ze starych obumierających liści do obszarów nowego wzrostu. Pozwala to roślinie gospodarować składnikami pokarmowymi w przypadku braku nowych dostaw tych składników. W czasie prosperity rośliny są w stanie magazynować składniki pokarmowe do późniejszego użycia. Tymi "mobilnymi" składnikami są: azot, fosfor, siarka, żelazo i potas. Roślina potrafi zgromadzić dość azotu aby potroić swoją masę zanim wzrost zostanie zahamowany., i dość fosforu aby zwiększyć masę cztery do pięciu razy! I to jest przyczyna dlaczego rośliny wydają się mieć nieźle przez kilka pierwszych tygodni w akwarium i mogą zginąć jeżeli wyczerpią się im wewnętrzne zapasy.
 
Niektóre rośliny lepiej gromadzę składniki pokarmowe niż inne. To tłumaczy w pewnej mierze współzawodnictwo niektórych roślin w zamkniętym systemie. Jeżeli jakaś roślina lepiej wyłapuje i przechowuje dany składnik pokarmowy niż inna sąsiednia roślina, to może ona wyjałowić wodę z tego składnika powodując zamieranie tej drugiej rośliny.
 
W przeciętnym, ozdobnym, mocno obsadzonym zbiorniku ogólnym jest przypuszczalnie dużo azotu i fosforu dostępnego bezpośrednio od ryb i ich pokarmu. Jeżeli są odpowiednie ilości tych dwóch składników to przypuszczalnie nie brakuje także potasu.

W przypadku akwarium z kilkoma rybami i/lub bardzo silnym wzrostem roślin może się okazać konieczne dodawanie tych substancji, a w szczególności azotu i potasu. Jest to prawdziwa rzadkość aby nastąpiły braki fosforu, natomiast nadmiar prowadzi prosto do problemów z glonami. Najłatwiejsza metoda dodawania makroskładników to dodanie wody ze zbiornika z rybami do zbiornika roślinnego.

Tym którzy mają naukowe zacięcie lub tym którzy chcą rozwiązać konkretny problem polecam zakup dobrej jakości zestawu do pomiaru zawartości azotanów i fosforanów. Ostrzegam przed zestawami tanimi. W wielu przypadkach jest tak, że dostaniesz dokładnie to za co zapłaciłeś. Niedokładne pomiary mogą być gorsze niż żadne, jeżeli na nich opierasz swoje decyzje. Poziom azotanów w słabo oświetlonym zbiorniku może dochodzić do 20 mg/l nie powodując problemów z glonami, natomiast fosforany mogą czasami dochodzić do 2 mg/l także nie powodując problemów z glonami. W dobrze oświetlonym zbiorniku azotany zaczynają sprawiać problemy jeżeli ich poziom zbliża się do 10 mg/l a fosforany mogą zacząć sprawiać problemy nawet przy poziomie 0,5 mg/l.

Minerały niezbędne dla optymalnego wzrostu roślin*
Makroskładniki	Przybliżona zawartość
Węgiel (C)	43 %
Azot (N)	1-3 %
Potas (K)	0,3-6 %
Wapń (Ca)	0,1-3,5 %
Fosfor (P)	0,05-1 %
Magnez (Mg)	0,05-07 %
Siarka (S)	0,05-1,5 %
Mikroskładniki
Żelazo (Fe)	10-1500 ppm
Chlor (Cl)	100-300 ppm
Mangan (Mn)	5-1500 ppm
Cynk (Zn)	3-150 ppm
Miedź (Cu)	2-75 ppm
Bor (B)	2-75 ppm
Molibden (Mo)	ślady
*) sucha masa całej rośliny

Pod pewnymi warunkami poziom fosforanów będzie niższy niż azotanów w ustabilizowanym zbiorniku (dopóki fosforany nie zostaną przez akwarystę nieumyślnie wprowadzone). Jeżeli stwierdzisz, że masz niemierzalny poziom azotanów i wciąż mierzalny poziom fosforanów jest to oznaka, że zbiornik jest ograniczany przez niedobór azotanów. Czy jest konieczne zrobienie czegoś z tą nierównowagą czy też nie, zależy od kondycji roślin a także od ilości glonów. W zbiornikach z średnią obsadą ryb i dużą ilością szybko rosnących roślin nie jest rzeczą niezwykłą, że standardowe testy akwarystyczne wykażą niemierzalne poziomy azotanów i fosforanów. W większości przypadków wcale to nie oznacza że rośliny "głodują" z powodu braku tych składników. Rośliny są niezwykle efektywne w wyłapywaniu tych składników z wody i są w stanie robić to nawet przy stężeniach niewykrywalnych standardowymi zestawami pomiarowymi.

Czasami jednak, w szczególności gdy występuje nierównowaga pomiędzy azotem i fosforem w zbiorniku. Glony - bardziej efektywne w pobierania azotu są w stanie zabrać ten azot zyskując przewagę żywiąc się dostępnymi fosforanami niedostępnymi dla roślin wyższych. W tym przypadku często sensowne jest dodawanie azotanów. Tak samo można dodać azotanów jeżeli rośliny wykazują jego niedobór.

W obu przypadkach wybieram dodanie azotu do podłoża w postaci wolno rozpuszczających się nawozów stałych - takich jakich używa się do roślin doniczkowych, zwracam jedynie uwagę aby zawierały jak najwięcej azotu i jak najmniej fosforanów. Dobrze spisują się nawozy do paproci i palm, które spełniają te wymogi. Kawałki tego typu nawozu umieszczam głęboko w podłożu tak aby były głównie dostępne dla systemów korzeniowych roślin nie przedostając się do wody. Niektórzy hodowcy robią "kulki laterytowe" by pokryć nawozy dla zapewnienia powolnego uwalniania w zbiorniku. Sprawdzają się one głównie w zbiornikach w których głównym celem jest naprawienie nierównowagi składników pokarmowych.
Inni hodowcy preferują dodanie płynnego roztworu azotanów bezpośrednio do wody. Zainteresowani tym problemem znajdą w internecie bardzo interesujący dokument napisany przez Paula Sears'a i Kevina Conlina zatytułowany "Control of Algae in Planted Aquaria" .

Czytając ten dokument należy pamiętać, że nie najważniejsze jest jakiego producenta mikroelementy użyjemy. Można kupić mieszankę mikroelementów dla upraw hydroponicznych i wielu hodowców osiąga bardzo dobre rezultaty, można także skorzystać z koncepcji nawozu "poor man�s dosing drops" (PMDD) używając handlowych dobrych zestawów mikroelementów, przygotowanych specjalnie do celów akwarystycznych.
 
Nie ma dobrego amatorskiego sposobu na oznaczenie ilości potasu w wodzie. Dobrą wieścią jest, że nadmiar potasu nie skutkuje rozrostem glonów w taki sposób jak to robi nadmiar azotanów i fosforanów. Całkowita ilość tego minerału nie jest wartością krytyczną. Dobre nawozy akwarystyczne zawierają potas, gdyż istnieje możliwość wystąpienia w akwarium deficytu potasu. Podobnie jak azotany potas może być dozowany w postaci PMDD. Inaczej jak z azotem i fosforem, potas powinien być dostępny dla roślin bezpośrednio z wody a nie z podłoża. Potas jest roślinom potrzebny do budowy ścian komórkowych.
 
Fosforany rzadko są kłopotem ze względu na potężny przepływ tej substancji w akwarium. Badania wykazały, że rośliny w jeziorze są w stanie wyłapać wszystkie fosforany w ciągu dwóch minut, a jednocześnie fosforany w tej samej ilości powracają do wody wraz z obumierającą tkanką roślinną. Jeżeli jest jakakolwiek ryba w akwarium, jest całkowicie nieprawdopodobne wystąpienie niedoboru fosforanów. W zbiorniku bez ryb może się to zdarzyć. W tym przypadku jest istotne aby fosforany były dostępne w podłożu a nie wprost z wody. I znowu w tym wypadku można użyć nawozów stałych dla roślin doniczkowych.
 
Wapń i magnez są przypuszczalni odpowiednio dostarczane wraz z podmianą wody, o ile woda nie jest zbyt miękka i robi się regularne podmiany wody. Jeżeli twardość węglanowa jest mniejsza od 2, to może być konieczne dozowanie tych substancji. Magnez można łatwo dozować do zbiornika dodając małe ilości siarczanu magnezu (MgSO4 . 7H₂0), który także zaspokoi wszelkie zapotrzebowania na siarkę. Wapń może być dodawany w postaci węglanu wapnia. Inną metodą zwiększenia ilości wapnia jest włożenia pokruszonych muszelek do filtra. Nie jest dobre stosowanie podłoży wapiennych, gdyż szybkość ich rozpuszczania się nie może być kontrolowana co może doprowadzić do nadmiernego wzrostu twardości węglanowej i pH. Związki siarki zazwyczaj są dostępne w wodzie w odpowiednich ilościach i rzadko zdarza się że trzeba osobno je dozować.