Ryzoidy (chwytniki) mchów to rzecz niezbędna - w przeciwnym razie mech nigdy nie "łapał" by się powierzchni kamieni czy korzeni.
Na uwagę zasługują jednak wydatne ryzoidy które obserwujemy czasem na zdjęciach - takie występują głównie u form lądowych mchów a w akwarium mogą spełniać rolę dekoracyjną.
Ich rolą oprócz mocowania do podłoża jest pobór wody i soli mineralnych (Bates and Bakken, 1998; Duckett et al., 1998).
Ryzoidy wykazują siny hydrotropizm, tzn. rosną w kierunku pola, które cechuje się większą wilgotnością, czyli mówiąc prosto - w kierunku wody.
Ponadto badania wykazują możliwość formowania 2 rodzajów chwytników: bazalnych (formowanych przy młodych liściach) oraz międzyliściowych (formowanych wzłuż całej łodygi u podstawy starszych liści) (Sakakibara et al. 2003).
Na wzrost ryzoidów mają wpływ czynniki takie jak:
- dostęp do wody
- długość i jakość oświetlenia (długość fal świetlnych)
- dostępność związków mineralnych (czyli nawożenie)
Wszystkie powyższe czynniki wpływają bezpośrednio na ekspresję genów i produkcję hormonów w tkankach mszaków (tak tak, mchy są tkankowcami).
Niestety mało jest danych nt. powodów i bezpośrednich czynników na wzrost ryzoidów, głównie z powodu braku dobrego modelu, na którym biolodzy mogliby przeprowadzić szczegółowe badania molekularne. Taki model został wstępnie zaproponowany dopiero w 1997 roku
Biorąc pod uwagę badania przeprowadzone w 2003r nad rozwojem ryzoidów u mchu Physcomitrella patens, wykazano
kluczowy wpływ egzogennych auksyn na rozwój chwytników (Sakakibara et al. 2003).
Auksyny indukują ekspresję genów odpowiedzialnych za różnicowanie się ryzoidu z komórek epidermy (tkanki okrywającej):
Wpływ auksyn na wzrost ryzodiów bardzo dobrze ilustrują poniższe zdjęcia:
A - gametofit uprawiany w stężeniu 1 mikromola NAA przez okres tygodnia
B - powiększenie najwyżej umieszczonego ryzoidu.
Białą strzałka wskazuje ryzoid
Czarna strzałka - dla porównania wiązkę przewodzącą
Następnie: C, D, E: wygląd gametofitów po stosowaniu przez 6 tygodni dawki auksyn:
C - 0.1 mikromol NAA
D - 1 mikromol NAA
E - 10 mikroml NAA
p.s. NAA = kwas naftylo-1-octowy
Warto również rzucić uwagę na model wpływu auksyn na rózwój chwytników:
Pytanie:
Czy ADA Green Gain zawiera auksyny?
Tego niestety nie wiemy,
w swoim składzie może zawierać zarówno auksyny i gibereliny odpowiedzialne za wzrost
rośliny na długość jak i cytokininy odpowiedzialne za rozkrzewianie rośln.
Niestety nie znając składu Green Gain możemy tylko przypuszczać, że zawiera gibereliny.
Tekst o korzeniach bocznych to prawdopodobnie nie do końca prawidłowe tłumaczenie - chodziło zapewne o indukcję wzrostu kłączy naziemnych (np. u kryptokoryn) - tutaj główną rolę odgrywają auksyny, ale nie tylko ponieważ ich wpływ zależy silnie od stężenie cytokinin - ich wzajemny stosunek ilościowy regulowany przez metabolizm
rośliny powoduje określone reakcje wzrostowe.
Podając hormon z zewnątrz możemy regulować proporcje i wywołać np. indukcję wzrostu korzeni poprzez podanie auksyn.
Dla miłośników mchów przygotowałem kilka propozycji doświadczeń, jakie można przeprowadzić w domowych warunkach:
Proponowany czas trwania doświadczenia; 4-6 tygodni.
DOŚWIADCZENIE 1: Auksyny
Wpływ auksyn na częstotliwość pojawiania się ryzoidów.
Można pokusić się o eksperyment z preparatem
AZOO Auxins:
http://sklep.roslinyakwariowe.pl/azoo-p ... 14701.html
i sprawdzić, czy będzie miał on wpływ na częstsze powstawanie ryzoidów.
Jako alternatywę do testu można zastosować ukorzeniać dostępny w sklepach ogrodniczych.
DOŚWIADCZENIE 2: Gibereliny
Na podstawie badań nad zarodnikami np. paproci wiadomo, że wytworzenie ryzoidu indykują gibereliny. Jest to hormon roślinny odpowiedzialny za dojrzewanie nasion i produkcję amylazy w nasionach, która trawi ich materiał zapasowy (bielmo). Jego druga rola to wzrost na długość (przy współudziale auksyn).
Ślad ten jednak nie prowadzi do bezpośredniego powiązania z wytwarzaniem ryzdoidów (ponieważ badania dotyczą zarodnika a nie dorosłej
rośliny), jednak dzięki obecności na rynku preparatu hormonalnego z giberelinami:
AZOO Gibberellins:
http://sklep.roslinyakwariowe.pl/azoo-p ... 14702.html
można pokusić się o przetestowanie ich wpływu na rozwój ryzoidów - jeśli dysponujesz dwoma naczyniami możesz popróbować.
Są tylko dwa "ale" - nie znamy stężenia hormonów w preparacie
AZOO a biorąc pod uwagę jego cenę, może to być znikoma ilość.
Drugie "ale" polega na tym iż gibereliny do ogólna nazwa na grupę związków (jest ich ponad 80) i nie wiemy które z nich są używane w preparatach do akwarium.
Pytanie:
Czy rodzaj światła w akwarium ma wpływ na rozwój ryzoidów?
Pośrednio na pewno.
Auksyny są regulowane przez fototropizm - zarówno skład światła jak i długość naświetlania (długość np. 12 godzin czy krótkie błyski), jak i jego dostęp.
Skład światła:
Najintensywniej na reakcje wzrostowe działa światło niebieskie.
DOŚWIADCZENIE 3: dodaj świetlówki z dużym udziałem fal niebieskich aby sprawdzić ich wpływ na wzrost chwytników
np.
Sylvania grolux:
http://sklep.roslinyakwariowe.pl/oswiet ... -5077.html
Długość naświetlania:
Rośliny dnia krótkiego czyli oświetlenie 4-5 godzin na dobę wykazują silniejszy wzrost na długość poprzez wzmożoną syntezę auksyn.
DOŚWIADCZENIE 4: zredukuj czas oświetlenia w swoim akwarium aby sprawdzić czy mchy zaczną tworzyć dekoracyjne ryzoidy
Dostęp światła:
Syntetyzowane są głównie w zacienionej części
rośliny (czyli spodniej stronie mchu - gdzie powstają chwytniki), dlatego np.
rośliny podczas wzrostu kierują swoje łodygi w kierunku światła - w części zacienionej syteza auksyn powoduje intensywny wzrost łodygi na długość.