Nawożenie roślin - Część 2

W poprzedniej części braliśmy pod lupę główne składniki pokarmowe niezbędne dla wzrostu roślin - węgiel, azot, wapń, potas, fosfor, magnez i siarkę. Teraz przejdziemy do pomniejszych składników pokarmowych - mikroelementów (pierwiastków śladowych), które także są niezbędne dla wzrostu roślin. Wszystkie te elementy mogą ulec wyczerpaniu w każdym akwarium roślinnym, a w zbiorniku silnie oświetlonym i gęsto obsadzonym muszą być bezwzględnie dozowane. Miej na uwadze, że każdy z tych elementów, choć niezbędny dla wzrostu, jednocześnie w większych stężeniach jest toksyczny. Jest to powodem, dla którego dozowanie pierwiastków śladowych należy stosować z umiarem i we właściwy sposób. Już z definicji wynika, że pierwiastki śladowe normalnie występują w małych ilościach.

Niektóre pierwiastki śladowe pozostają w akwarium przez długi okres w stanie stabilnym i są dostępne dla roślin w formie, która może być łatwo przez nie przyswajana. Inne, jak żelazo szybko utleniają się do postaci słabo przyswajalnej przez rośliny. Z tego powodu większość komercyjnych nawozów zawiera środki chelatujące. Chelatory są to związki chemiczne, które "przykrywają" pierwiastki śladowe zabezpieczając je przed wiązaniem się z innymi substancjami (tworzą tzw. "szczęki"). Rośliny są w stanie skorzystać z tych pierwiastków, podobnie jak niektóre bakterie znajdujące się w akwarium potrafią uwalniać pierwiastki z chelatorów powodując powolne dawkowanie ich do wody. Również podłoża beztlenowe mają tendencje do utrzymywania pierwiastków w stanie dostępnym dla roślin. Jest to właśnie jeden z powodów dla których stosowanie w pewnych okolicznościach podłoża z dodatkiem ziemi i/lub torfu może dawać bardzo dobre rezultaty. Jeszcze jedną zaletą podłoża z dodatkiem torfu jest to, że kwasy humusowe wydzielane przez torf działają jak naturalny chelator.

W akwariach z umiarkowanym oświetleniem możliwe jest zaspokojenie potrzeb roślin w stosunku do mikroelementów poprzez regularne podmiany wody oraz zwykłe karmienie ryb. Szybkość wzrostu roślin zwiększa się wraz ze wzrostem intensywności oświetlenia oraz ilością rozpuszczonego dwutlenek węgla (CO₂ ) - wtedy zmiany w akwarium zachodzą szybciej i zasoby pierwiastków śladowych mogą być się wyczerpywać szybciej niż ich dostawa - wtedy zbiornik wymaga dodatkowego nawożenia.

Najbardziej prawdopodobne jest, że pierwszym pierwiastkiem, którego zacznie brakować jest żelazo. Wiele osób twierdzi, że nawet w umiarkowanie oświetlonych zbiornikach może brakować chelatowanego żelaza. Dla obficie oświetlonych akwariów chyba najlepszym rozwiązaniem jest nawożenie zbalansowaną mieszanką mikroelementów. Gdy zdecydujesz się na dostarczenie roślinom zestawu pierwiastków stwierdzając, że są one niezbędne (jeżeli masz oświetlenie rzędu 0,5W/litr lub większe), masz do dyspozycji wiele sposobów na ich dostarczenie.

Na rynku jest do kupienia coraz więcej mieszanek pierwiastków śladowych. Radzę, aby starannie przeczytać na etykiecie ich skład chemiczny. Dobre firmy zamieszczają na niej skład chemiczny mieszanki lub udostępniają go na żądanie. Odpowiedni nawóz do roślin akwariowych nie powinien zawierać azotu i fosforu, natomiast dobrze gdy posiada dodatkowo potas i magnez jako uzupełnienie do mikroelementów.

Nawozy są dostępne zarówno w formie płynnej jak i w tabletkach. Nawóz płynny stosowany jest głównie w celu dostarczenia nawozu poprzez liście (jest odpowiedni dla roślin pływających). Nawozy tabletkowe z założenia są przeznaczone do umieszczania ich w podłożu - dla roślin odżywiających się głównie przez system korzeniowy. Skład nawozów płynnych i w tabletkach niekoniecznie jest taki sam. Niektóre firmy jak np. Dupla produkują swoje nawozy jako część "systemu" nawożenia roślin. W takim wypadku często niezbędne jest stosowanie całego szeregu produktów, zarówno płynnych jak i w tabletkach, aby dostarczyć do akwarium wszystkie niezbędne składniki.

Składniki odżywcze dostępne w Twojej wodzie kranowej oraz sposób urządzenia podłoża decydują jakiego rodzaju i ile nawozu potrzebujesz. Zbiornik o podłożu z dodatkiem ziemi nie potrzebuje dodatkowego nawożenia - tak samo jak podłoże ze żwirem/ laterytem. W momencie gdy nawożenie zbiornika o podłożu z dodatkiem ziemi stanie się konieczne, jest wielce prawdopodobne że wystarczy wyłącznie dodatek nawozu płynnego.

Stosując w akwarium podłoże żwir/lateryt w szczególności jeżeli nie ma w podłożu kabli grzewczych wiele osób stwierdza, że wystarczające jest zastosowanie tylko tabletek do podłoża. Jest to bardzo istotne w przypadku zbiorników z roślinami rozwijającymi silny system korzeniowy jak Echinodorus, Cryptocoryne i Anubias spp .

Rozpoczynając nawożenie należy mieć na uwadze, że producenci nawozów dają tylko bardzo ogólne wytyczne co do ilości jakie należy dozować. Wynika to z faktu, że każde akwarium jest inne. Poza tym producenci starają się aby ich produkt był możliwy do zastosowania w dość szerokim zakresie warunków dotyczących parametrów wody w akwarium. Generalną zasadą stosowaną przez producentów jest to, aby nawóz dostarczył danego składnika pokarmowego w dostatecznej ilości dla dobrego wzrostu, aby jednocześnie nie nastąpiła koncentracja któregoś z nich w wodzie do poziomu toksycznego dla ryb lub roślin.

Każdy producent nawozu inaczej formułuje swoją wizję idealnego produktu, tak więc nawozy poszczególnych firm mogą się od siebie znacznie różnić.

Stwierdzenie, który z nawozów najlepiej sprawdza się w twoich warunkach (woda, podłoże) jest do określenia tylko metodą prób i błędów. Przypuszczalnie każdy rodzaj nawozu któregoś renomowanego producenta wpłynie na polepszenie wzrostu (zwłaszcza przy silnym świetle i dozowaniu CO₂) ale znalezienie najlepszego z nich wymaga przeprowadzenia pewnych eksperymentów. O ile nie zauważysz ewidentnie negatywnych skutków stosowania danego nawozu, to czas na wypróbowanie powinien wynosić co najmniej dwa lub trzy miesiące zanim podejmiesz decyzję o zmianie na inny.
Częste zmiany stosowanych nawozów powodują, że nie jesteśmy w stanie stwierdzić czy dobrze się sprawdzają. Niektórzy nowicjusze stosują dozowanie w tym samym czasie kilku nawozów. Jest to mało rozsądne - producent każdego nawozu tak dobierał skład aby zapobiec nadmiarowi poszczególnych składników, nawozy zmieszane razem mogą spowodować, że ilość któregoś składnika wzrośnie do toksycznego stężenia.

Wróćmy do tematu nadmienionego w części pierwszej tj. opracowania Conlina i Sears'a na temat nawożenia w akwarium. Wielu hodowców roślin samodzielnie sporządza tanie nawozy dla zaspokojenia potrzeb swoich roślin. Czasami komponując swoje własne PMDD można się wpędzić w kłopoty stosując mieszanki mikroelementów stosowanych w uprawach hydroponicznych. Jeżeli zdecydowałeś się na samodzielne wykonanie nawozu, to musisz być świadom tego, że nie wszystkie mieszanki mikroelementów są takie same. Niektóre z nich mają wyższą zawartość miedzi aniżeli jest to potrzebne, a inne zbyt niską zawartość żelaza. Mieszanie nawozów jest dobre dla tych, którzy lubią eksperymentować, natomiast dla większości hodowców roślin handlowe mieszanki są zarówno bezpieczniejsze jak i bardziej efektywne.

Akwaria mocno obsadzone roślinami i silnie oświetlone mają wyższe zapotrzebowanie na składniki odżywcze niż akwaria z umiarkowanym wzrostem roślin. Ilość dodawanego nawozu powinna być dopasowana do warunków zbiornika - jest zależna od rodzaju roślin, zasobności podłoża oraz dostępności minerałów przy podmianach wody. Zawsze dobrze jest zachować ostrożność i zaczynać nawożenie od połowy zalecanej przez producenta dawki.

Jedynym łatwym do oznaczenia za pomocą testu akwarystycznego mikroelementem jest żelazo. Warto kupić dobry test na zawartość żelaza - niektóre tańsze testy są bardzo niedokładne przy niskich zawartościach żelaza. Dwie firmy znane z wytwarzania dobrych testów to Hach i LaMotte. Ja używałam również z satysfakcjonującymi rezultatem testów firmy Dupla.

Jeżeli używasz dobrze zrównoważonego nawozu dla roślin oraz jeśli odczytujesz obecność żelaza w wodzie to przypuszczalnie zawartość pozostałych składników odżywczych jest także na właściwym poziomie. Nie daj się jednak zwieść i nie przedawkuj nawozu - test na zawartość żelaza nie wykazuje obecności żelaza przez pierwsze kilka tygodni dozowania do tego rośliny potrafią magazynować całkiem spore ilości tego pierwiastka. W tym czasie dodając coraz więcej nawozu, w celu osiągnięcia wymaganego poziomu żelaza, powodujesz ryzyko przedawkowania pozostałych składników.

Obserwuj rośliny - niech one będą twoim przewodnikiem. Jeżeli rosną dobrze i wyglądają zdrowo - oznacza to, że otrzymują składniki odżywcze jakich potrzebują. Jeżeli nie - przyjrzyj się bliżej czego im może brakować. Zauważ, że w tabelkach znajdziesz opisy typowych objawów niedoborów poszczególnych składników odżywczych, a niektóre z nich mają bardzo podobne symptomy. Dodajmy do tego fakt że nadmiar jednego ze składników może blokować wchłanianie innego a wtedy okazuje się jak bardzo skomplikowane może być nawożenie roślin!