Sposoby rozmnażania u roślin wodnych

Budowa organów generatywnych i rozmnażanie

Rozmnażanie wegetatywne

Rozmnażanie wegetatywne przeważa u znacznej ilości gatunków roślin wodnych.

A niektóre z hydrofitów, takie jak moczarka kanadyjska, wywłócznik czy rogatek posiadają wysoką zdolność regeneracji i odtwarzania nowych roślin z drobnych odcinków ulistnionego pędu.

Grążele, lotosy czy różne gatunki błotne mogą powstawać z podziemnych pędów w postaci grubych kłączy (Bernatowicz i Wolny, 1974).

Rzęsy rozmnażają się przez podział liściopędu, często przebiega on bardzo szybko, co prowadzi do zarastania powierzchni jezior i stawów.

Do wegetatywnych sposobów rozmnażania zalicza się również tworzenie pączków zimujących – stanowią je wielokomórkowe rozmnóżki wytwarzane na zanurzonych pędach np. żabiścieku (są to tzw. turiony).Turiony wytwarzane są w dużych ilościach i wykazują duży stopień odporności na suszę i niską temperaturę. Pączki zimujące posiadają łuskowate liście zapewniające im ochronę mechaniczną oraz zapasy skrobi w postaci ziaren, których ciężar właściwy większy od wody sprzyja opadaniu pączków na dno. Wraz z nowym sezonem wegetacyjnym wzrasta temperatura, skrobia pęcznieje, przez co maleje ciężar właściwy pączka i wypływa on na powierzchnię gdzie kiełkuje dając nową roślinę. Innym rodzajem pączków są twory powstałe w wyniku skrócenia międzywęźla końcowego odcinka pędu i skupienia liści na jego szczycie. Występują one u takich gatunków jak rogatek, pływacz, moczarka czy wywłócznik. Cechą charakterystyczną tych pączków jest to, że po okresie zimy wydłużają skrócone międzywęźla dając normalnie ulistnione pędy.

Rozmnażanie płciowe

Rośliny wodne i błotne są przystosowane do powietrzno-lądowego sposobu zapylania. Jest to bardzo ważna cecha wskazująca na ich lądowe pochodzenie, gdyż w drodze ewolucji wytworzyły one cały system adaptacji związany z uniezależnieniem rozmnażania od środowiska wodnego.

Przystosowania do takiego sposobu rozmnażania utrudniają im generatywne rozmnażanie w wodzie (w przypadku całkowitego zanurzenia), dlatego w procesie kwitnienia wynoszą one kwiatostany nad powierzchnię wody, umożliwiając w ten sposób zapylenie.

Budowa takich kwiatostanów nie różni się znacząco od budowy kwiatów roślin lądowych. Ciekawym zachowaniem roślin wodnych jest proces autogamii, czyli samozapylenia, do którego może dojść w przypadku, gdy normalnie tworzone kwiaty nadwodne nie zostaną wyniesione nad powierzchnię np. w wyniku długotrwałego podniesienia poziomu wody, czy niesprzyjających warunków pogodowych.

Zachowanie takie obserwujemy m.in. u lobelii jeziornej. Dalej posunięta w ewolucji jest jednak hydrogamia roślin naczyniowych, czyli zapylanie przy pomocy wody oraz hydrochoria, czyli rozsiewanie diaspor w środowisku wodnym, co podkreśla specyfikę rozmnażania roślin wodnych.

W zasadzie spotykamy tu pewien paradoks – w drodze ewolucji rośliny naczyniowe uniezależniają swój proces rozmnażania od wody, by po wtórnym opanowaniu środowiska wodnego, ponownie tworzyć przystosowania w związku z obecnością wody. Jedno z tych przystosowań, czyli hydrogamia jest związana z tworzeniem zanurzonych kwiatów.

Słupki a raczej ich znamiona są w takich kwiatach długie, nitkowate i często rozgałęzione, pokryte dodatkowo brodawkami umożliwiającymi przyklejanie się ziaren pyłku. Pyłek takich kwiatów nie posiada egzyny (czyli warstwy zewnętrznej). Do roślin hydrogamicznych należą takie gatunki jak rogatek sztywny, jezierza czy walisneria. U tej ostatniej od podwodnych kwiatów męskich odrywają się pylniki, które wydostając się na powierzchnię wody i są przez nią bierne przenoszone. W tym czasie kwiaty żeńskie po osiągnięciu powierzchni wody otwierają się i przyjmują dryfujące pylniki, po czym kwiat zamyka się i jest wciągany pod wodę.

Strategia rozsiewania nasion u roślin wodnych opiera się na wytworzeniu dużych przestworów komórkowych w łupinie nasiennej lub owocni. Poza tym nasiona i owoce są często nienasiąkliwe, co wraz z przestworami powietrznymi umożliwia im unoszenie się na powierzchni wody.
31